Berberlerin, başta Mısır olmak üzere antik medeniyetlerde kötü ruhları uzaklaştırmakla görevli rahipler olduğunu biliyor muydun? Saç ve sakal kesimi nereden çıktı diye düşünüyorsan cevaplayalım; kötü ruhların saç ve sakallar yoluyla vücuda girdiği ve onların kesilmesiyle uzaklaştıkları inancı bu dönemde yaygındı. Her zaman ilgi çekici unsurlar barındıran mesleğin tarihteki yolculuğunu merak ettik ve baktık. Geçmişine bakınca gördük ki bir berber yalnızca berber değilmiş. Bu yazıda, berberliğin tarihçesine kısa bir bakış atalım ve seni de tarihi serüvene ortak edelim istedik. Hadi bize katıl!
Antik Yunan’da müşterilerin, iki lafın belini kırmak ve aynı zamanda saç sakal tıraşı olmak için gittiği berberler, aslında günümüzdeki duruma da benzer işleyişteymiş. Günümüzde de müdavimlerin sayısı azımsanmayacak kadar çok; sırf bu yüzden, yaşadığı semti değiştirse de berberinden vazgeçmeyen ve ondan hizmet almayı sürdüren erkeklerin sayısı oldukça fazla.
Eski çağlara ilgin varsa, kafanın tepesindeki saçların kesildiği ve çevresinde halka şeklinde saç bırakılan modellerle karşılaşmış olabilirsin. Berberler, Orta Çağ’ın tonsure adı verilen popüler kesimini bu dönemde rahiplere uygulamakla görevliydi. Ayrıca papa, ameliyatların kutsal ruhu taşıdığına inanılan insan bedenlerine kötü muamelede bulunmak anlamına geldiği düşüncesiyle tıp eğitimi alan rahiplerin insanları ameliyat etmesini yasakladı. Böylece ustura profesyoneli berberler ameliyatlara ve kan almaya başladılar. Berberlere “atanmış” saydığımız bu yeni görevlerle birlikte zaman içinde meslek erbapları sağlıkçı olarak çalışmaya başladı. Çıban çıkaranların, kırık çıkığı olanların ve akıl hastalarının tedavisi, kangren uzuvların kesilmesi, böbrek taşı düşürülmesi gibi çeşitli sağlık hizmetleri için berberlere koşuluyordu.
Tarihte biraz daha ilerleyelim; Bizans Dönemi’ne dair kaynaklara göre Ayasofya’nın yer aldığı bölgede, berberler parfüm dükkanlarıyla bir arada bulunuyordu.
Berberlerin hizmetleri bu kadarla sınırlı kalmadı. Adeta bir halk sağlıkçısı olarak yıllar boyu çalışmaya devam ettiler. Osmanlı Devleti’nde farklı alanlarda hizmet vermeye devam eden berberler; diş çekme, hacamat, kupa çekme, sülük tedavisi gibi alternatif tıp alanlarında ve sünnetçilikte boy gösterdi. Öyle ki berber dükkanları artık birer muayenehaneye dönüşmüştü. Devam eden yıllarda kan alma ve diş çekme eğitim ve sınava tabi tutuldu. Sınavı kazanan berberler artık ruhsat sahibiydi. Usta çırak ilişkisiyle öğrenilen sünnetçilik için ise eğitim veren okullar açılmaya başladı; bu eğitimlerden geçenler diplomalı sünnetçi oldu.
Osmanlı’da Tanzimat’la birlikte, saç ve sakal kesmek dışında; hastalık tedavisi, diş çekimi, ameliyat ve sünnetçilik yapan berberler, eğitim şartı ve açılan yeni okullarla birlikte diğer mesleklerden ayrıldı.
Seyyar dükkanlarında hizmet veren berberler, Osmanlı Devleti’ne kahvenin gelmesiyle yaygınlaşan kahvehanelerin bir köşesinde işlerini sürdürdüler. Ta ki ülke de tütün ve kahve yasaklanana kadar. Yasak kalktığında seyyar dükkanlarından tekrar kahvehanelere dönen berberler, 19. yüzyılda Tanzimatla birlikte kendilerine ait yeni dükkanlarla şimdikine yakın mekanlar oluşturdular. Bu dükkanların içinde; aynalar, aralıklarla yerleştirilen koltuklar, eski araç gereçlerin yerine küçük tıraş tasları, saç ve sakal fırçaları bulunuyordu. Müşterilerini dizlerine yatırarak işlem gerçekleştiren berberler, dükkanlarına koltukların eklenmesiyle bu yöntemde de değişikliğe gitti. Tanzimat’tan önce berberlerin kendilerine özgü giyim tarzları da vardı. Müşteriler, ayakları çıplak ve kolları sıvanan berberlerin ne kadar temiz olduğunu bu giyimle anlıyordu.
Günümüzde ise sakal tıraşı modernleşmenin göstergesi sayılır oldu. Özellikle resmi kurum ve belgelerde saç ve sakal tıraşı yaptırman beklenir. Berberlere olan ihtiyaç hiç bitmiyor ve erkeklerin hayatındaki yeri de gücünü korumaya devam ediyor.
Tarihte türlü serüven atlatan meslek, yeni üyelerini usta çırak ilişkisi ve açılan eğitimler yoluyla kazanıyor. Bu yazı, seni berberliğe dair heyecanlandırdıysa sana uygun bir merkezde eğitim almaya hemen başlayabilirsin.
