Solo bir keman konçertosu dinlemek kime iyi gelmez ki? Ya da viyolonselin çıkardığı ezgilerle uzaklara dalmamak mümkün mü? Derinlere dalmışken dinlemesi doyumsuz, telli müzik aletlerini senin için bir araya getirelim dedik. Arka fonda ünlü çellist Stjepan Hauser’i dinleyerek yazımıza devam etmeni öneririz.
Uygun ortamı sağladıysan telli çalgılara giriş yapabiliriz. Titreşen teller aracılığıyla ses çıkaran bu müzik aletleri üç grupta inceleniyor; tezeneli, yaylı ve vurmalı. Aletleri gruplar halinde tanımaya belki de en çok aşina olduğun tezenelilerle başlayalım:
Tezeneli Telli Çalgılar
Bu müzik aletleri, pena, mızrap gibi aletler yardımıyla tellerin çekip bırakarak titreştirilmesiyle ses çıkarır. Bu işlem, parmaklar kullanılarak da yapılabiliyor.
-
Gitar
Farklı ağaç türlerinden yapılabilen gitar, altı telli bir müzik aleti. Genelde tüm müzik türlerinde kullanılan bu alet en çok bilinenlerden biri. Alet, pena ya da parmaklar aracılığıyla çalınabiliyor.
-
Ud
Kısa sapı ve iri gövdesiyle bilinen ud, beş çift ve en üstte bir tek tel olmak üzere 11 telden oluşur. Genelde mızrapla çalınır.
-
Mandolin
Kolay öğrenilmesiyle bilinen mandolinde, dört çift tel bulunur. Genelde penayla çalınan alet ud ailesindendir.
-
Ukulele
Hawaii’den çıkan ukulele, günümüzde de popülerliğini koruyor. Dört telli müzik aletinin soprano, konsert, tenor ve bariton olmak üzere dört türü bulunur.
-
Charango
Gitara ve uda benzerliğiyle ön plana çıkan charango, Güney Amerika’ya özgü bir çalgı. Ahşap ya da kaplumbağa kabuğundan yapılan müzik aleti genelde küçük boyutludur.
-
Bağlama
Üç çift telden oluşan bağlama; tezene ya da parmakla çalınır. Tekne, göğüs ve sap olmak üzere üç kısmı vardır. Boyutlarına ve kullanıldığı yöreye göre; kopuz, cura, saz, tambura, tar, divan sazı, meydan sazı, çöğür gibi farklı türleri olduğu biliniyor.
-
Dutar
Fars, Uygur, Özberk ve Türkmen halklarıyla özdeşleşen dutar iki tel anlamına gelir. İki telden oluşan müzik aletinin uzunluğu 100-120 santimetredir.
-
Sitar
30 telli bir çalgı olan sitar, uzun sapı ve çıkardığı mistik ezgilerle bilinir. Bu müzik aleti Hint kökenlidir.
-
Tar
Türkiye ve komşuları İran, Azerbaycan, Ermenistan’da kullanılan müzik aleti, uzun saplıdır. Farklı yörelerde tel sayısı değişiklik gösterebilir.
-
Buzuki
Özellikle Yunan müziğinin başlıca çalgılarından biridir. Teknik yapısı gitar ve bağlama karışımıdır.
-
Balalayka
Rusya’ya özgü bir çalgı olan balalayka, üç tellidir ve gövdesi üç köşelidir. Mızrap ya da parmakla çalınabilir.
-
Banjo
Afrika kökenli müzik aleti ilk yıllarında dört tele sahipken günümüzde beş tellidir. Amerika ve Avrupa müziğinde de banjonun kullanımına rastlanır. Türk müziğindeki cümbüşle büyük benzerlikleri vardır.
-
Arp
Genelde Klasik Batı Müziğinde kullanılan arp, en eski telli çalgılardandır ve 47 teli, yedi pedalı vardır. Tellerinin sesi pedallar aracılığıyla değişir ve her tel üç ayrı ses çıkarabilir.
-
Cümbüş
Zeynel Abidin Cümbüş tarafından 20. yüzyılın başlarında geliştirilen cümbüş, banjo ve uda benzer.
-
Kanun
Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da yaygın kullanılan kanunun, perde sayısı 24-27 arasında değişir. Her perdedeki ses, üç telin tınlamasıyla oluşur.
Yaylı Telli Çalgılar
Bu çalgılar, kendilerine eşlik eden yayların tellere sürtülerek çekilmesi sonucu ses çıkarır.
-
Keman
Dört teli bulunan keman, 60 santimetre uzunluğuyla violin ailesinin boyutu en küçük üyesidir. Arşe adı verilen bir yayla çalınan keman, bugünkü bildiğimiz haliyle ilk olarak Kuzey İtalya’da görülmüştür.
-
Kemençe
Karadeniz kemençesi olarak da anılan bu geleneksel müzik aleti, üç tellidir. Kemençenin, bilinen en eski yaylı çalgı olan rebap ve keman gibi çalgılarla benzerliği göze çarpar.
Vurmalı Telli Çalgılar
Vurmalı telli çalgılarda, tellerin üzerine çekiç vurulması yardımıyla titreşim ve ses oluşur.
-
Piyano
18. yüzyılda İtalya’da icat edilen piyanoda, tuşlara basıldığında içindeki tahta çekicin tellere vurulmasıyla ses çıkar. Ahşap kasasıyla birlikte genelde 88 tuştan meydana gelen piyano, klasik müzik ve caz müzikte yaygın olarak kullanılır.
Tarihin ve dünyanın her köşesinden çıkıp gelen bu müzik aletlerinin her biri ayrı şölen. Bu yazının sunduğu keşif imkanıyla onlardan birine kendini yakın hissettiysen harekete geçebilir ve konuyla ilgili eğitmenlere başvurabilirsin.
